ਹਵਾ ਮਹਿਲ

ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਜੈਪੁਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹਿਲ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਉੱਚੀ ਓਟ ਵਾਲੀ ਕੰਧ ਇਸ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਾਹੀ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਔਰਤਾਂ ਪਰਦਾ ਪ੍ਰਥਾ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚਲਦੇ ਤਿਓਹਾਰਾਂ ਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰੋਂ ਅਣਡਿੱਠ ਹੋ ਕੇ ਦੇਖ ਸਕਣ। ਜੈਪੁਰ ਦੀਆਂ ਬਾਕੀ ਪੁਰਾਤਨ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਵੀ ਲਾਲ ਤੇ ਗੁਲਾਬੀ ਪੱਥਰ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਹੈ।

ਇਤਿਹਾਸ

ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਨੂੰ 1798 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਵਾਈ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਲਾਲ ਚੰਦ ਉਸਤਾਦ ਨੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੁਕਟ ਦੀ ਤਰਾਂ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਇਸਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਪੰਜ-ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਇਮਾਰਤ ਜੋ ਕਿ ਉੱਪਰ ਤੋਂ ਸਿਰਫ ਡੇਢ ਫੁੱਟ ਚੌੜੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਤੋਂ ਦੇਖਣ 'ਤੇ ਮਧੂਮੱਖੀ ਦੇ ਛੱਤੇ ਦੇ ਵਾਂਗ ਦਿਸਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 953 ਬੇਹੱਦ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਤੇ ਆਕਰਸ਼ਕ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਜਾਲੀਦਾਰ ਖਿੜਕੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਝਰੋਖਾ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਵੇਚੁਰੀ ਪ੍ਰਪਾਵ ਦੇ ਕਾਰਣ ਇਹਨਾਂ ਜਟਿਲ ਸੰਰਚਨਾ ਵਾਲੇ ਜਾਲੀਦਾਰ ਝਰੋਖਿਆਂ ਤੋਂ ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਤੇਜ਼ ਗਰਮੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹਿਲ ਸਦਾ ਠੰਢਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਚੂਨੇ, ਲਾਲ ਤੇ ਗੁਲਾਬੀ ਬਲੁਆ ਪੱਥਰ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਇਹ ਮਹਿਲ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਵਿਆਪਾਰਿਕ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮਾਰਗ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਟੀ ਪੈਲੇਸ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਤੇ ਮਹਿਲਾ ਸਦਨ ਤਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਸੁਨਹਿਰੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਦਮਕਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖਕੇ ਇੱਕ ਅਨੋਖਾ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ ਕਲਾ

ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਪੰਜ-ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਨੋਕਦਾਰ ਸਤੰਭ ਦੀ ਬਣਾਵਟ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਤਨ ਇਮਾਰਤ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਉਚਾਈ 50 ਫੁੱਟ ਹੈ। ਮਹਿਲ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਦੀ ਚੌੜਾਈ ਇੱਕ ਕਮਰੇ ਜਿੰਨੀ ਹੈ ਤੇ ਨੀਚੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੁੱਲਾ ਵਿਹੜਾ ਵੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਹਰ ਖਿੜਕੀ 'ਤੇ ਬਲੁਆ ਪੱਥਰ ਦੀ ਬੇਹੱਦ ਖੂਬਸੂਰਤ ਜਾਲਿਆਂ, ਕੰਗੂਰੇ ਤੇ ਗੁਮਬਦ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹੰਨ। ਇਹ ਸੰਰਚਨਾ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਅਰਧ ਅੱਠਬਾਹੀ ਝਰੋਖਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮੇਟੇ ਹੋਏ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਬੇਮਿਸਾਲ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੋੜ-ਅਧਾਰਿਤ ਕਮਰੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਤੇ ਵਰਾਂਡਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਭਵਨ ਦੇ ਉੱਪਰੀ ਹਿੱਸੇ ਤੱਕ ਐਵੇਂ ਹੀ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਾਲ ਤੇ ਗੁਲਾਬੀ ਬਲੁਆ ਪੱਥਰਾਂ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਇਹ ਮਹਿਲ ਜੈਪੁਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਗੁਲਾਬੀ ਨਗਰ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦੇ ਲਈ ਪੂਰਣ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਹੈ। ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਦਾ ਸਾhਮਣੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ 953 ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਤਰਾਸ਼ੇ ਝਰੋਖਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਵਾਸਤੁਕਲਾ ਵਿਰਾਸਤ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਪੂਤ ਸ਼ਿਲਪ ਕਲਾ ਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਅਨੋਖਾ ਮੇਲ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਇਸ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲ-ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਕੰਮ, ਗੱਡਣੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਥੰਮ੍ਹ ਰਾਜਪੂਤ ਸ਼ਿਲਪ ਕਲਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੱਥਰ ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਮੁਗ਼ਲ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਤੇ ਤਾਰਕਸ਼ੀ ਮੁਗਲ ਸ਼ਿਲਪ ਦੇ ਉਦਾਹਰਣ ਹਨ। ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਮਹਾਰਾਜਾ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਸੰਦੀਦਾ ਤਫ਼ਰੀਹਗਾਹ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਾਜ-ਸੱਜਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੂਪਵੰਤ ਤੇ ਮਨਮੋਹਣੀ ਹੈ।

ਬਹਾਲੀ ਅਤੇ ਮੁਰੰਮਤ ਦਾ ਕੰਮ

ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਰਾਜਸਥਾਨ ਸਰਕਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। 2005 ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 50 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਹਿਲ ਦੇ ਮੁਰੰਮਤ ਦਾ ਕੰਮ ਕਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸਦੀ ਅਨੁਮਾਨਤ ਲਾਗਤ 45679 ਲੱਖ ਰੁਪਿਆਂ ਦੀ ਸੀ। ਕੁਛ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ ਵੀ ਜਿਸਦਾ ਯੂਨਿਟ ਟ੍ਰਸਟ ਆਫ਼ ਇੰਡਿਆ ( Unit Trust of India) ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰੀ ਲਈ ਹੋਈ ਹੈ।

ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਸੰਬਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਜੈਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਚੌਪਟ 'ਤੇ ਸਥਿੱਤ ਹੈ। ਜੈਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸੜਕਾਂ, ਰੇਲ ਮਾਰਗ, ਤੇ ਹਵਾਈ ਮਾਰਗਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਜੈਪੁਰ ਦਾ ਰੇਲਵੇ ਸ੍ਤਾਤਿਓਂ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲ ਸੇਵਾ ਦੀ ਬ੍ਰੋਡਗੇਜ਼ ਲੈਣ ਨੈਟਵਰਕ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ। ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੀ ਉਪਲੱਬਧਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਦੇ ਖੱਬੇ ਤੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਰਗ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹੰਨ।

ਹੋਰ ਵੇਖੋ

Listed in the following categories:
ਇੱਕ ਟਿੱਪਣੀ ਪੋਸਟ
ਸੁਝਾਅ ਅਤੇ ਸੰਕੇਤ
ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ:
Mel Helama
18 September 2015
The stunning wall is on the outside you don't need to get inside, tho the view from top is good, but if you look for the great one wall, that's around the corner.
ITC Hotels
3 October 2012
The Hawa Mahal, built in 1799 has now become one of the major landmarks of Jaipur. The palace is shaped like a pyramid & is a five-storied building, with small windows, screens & arched walls.
Bruna Cruz
1 July 2017
The stunning wall with more than 900 windows view is only from outside, don't miss it, get down from the car and enjoy the beauty architecture of this palace.
Cynthia Verónica
19 September 2014
If you want to take a picture from the back side (from the street), go in the morning because in the afternoon the sun is gonna bother u.
rice / potato
16 December 2017
???? Head one block North of Hawa Mahal for Jaipur's best souvenir: a portrait by Mr. Tikam Chand's vintage camera
Pushkin Shukla
13 December 2017
Huge history. So many windows and first of its kind Mahal to show the cross ventilation system ! Do hire a Guide to explain you details
ITC Rajputana Hotel Jaipur

ਸ਼ੁਰੂ $72

Treebo Raya Inn

ਸ਼ੁਰੂ $14

Pearl Palace Heritage - The Boutique Guest House

ਸ਼ੁਰੂ $47

Hotel Jai Palace

ਸ਼ੁਰੂ $11

OYO 2326 Hotel Star Plaza

ਸ਼ੁਰੂ $16

Abhineet Palace Hotel

ਸ਼ੁਰੂ $78

ਨੇੜਲੀਆਂ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਥਾਵਾਂ

ਸਾਰੇ ਦੇਖੋ ਸਾਰੇ ਦੇਖੋ
ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
ਜੰਤਰ ਮੰਤਰ (ਜੈਪੁਰ)

ਜੰਤਰ ਮੰਤਰ, ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੇ ਰਾਜ ਮਹਿਲ ਚੰਦਰਮਹਲ ਨਾਲ ਜੁੜੀ

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
ਸਿਟੀ ਪੈਲੇਸ, ਜੈਪੁਰ

ਸਿਟੀ ਪੈਲੇਸ, ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ  'ਚੰਦਰਾਂ ਮਹਿਲ ਅਤੇ ਮੁਬਾਰਕ ਮਹਿਲ ਦੇ ਨਾਲ

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
ਜਲ ਮਹਿਲ

ਜਲ ਮਹਿਲ ਰਾਜਸਥਾਨ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਮਾਨਸਾਗਰ ਝੀਲ ਦੇ ਮੱਧ ਵ

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Raj Bhavan (Rajasthan)

Raj Bhavan (Hindi for Government House) is the official residence of

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Jaigarh Fort

Jaigarh Fort (Rajasthani/Hindi: जयगढ़ क़िला) is situated on the pro

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
ਆਮੇਰ ਦਾ ਕਿਲਾ

ਆਮੇਰ ਦਾ ਕਿਲਾ ਜੈਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਉਪਨਗਰ ਆਮੇਰ ਵਿੱਚ ਜੈ

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
ਆਮੇਰ ਦਾ ਕਿਲਾ

ਆਮੇਰ ਦਾ ਕਿਲਾ ਜੈਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਉਪਨਗਰ ਆਮੇਰ ਵਿੱਚ ਜੈ

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Chand Baori

Chand Baori is a famous stepwell situated in the village of Abhaneri

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਾਤਰੀ ਆਕਰਸ਼ਣ

ਸਾਰੇ ਦੇਖੋ ਸਾਰੇ ਦੇਖੋ
ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Palacios nazaríes

Les palais nasrides constituent un ensemble palatin destiné à la vie d

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Dolmabahçe Palace

The Dolmabahçe Palace (Turkish: Dolmabahçe Sarayı) in Istanbul, Tu

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Monplaisir Palace

The Monplaisir Palace is part of the Peterhof Palace Complex, Russia.

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Laxenburg castles

Laxenburg castles are imperial palaces and castles outside Vienna, in

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Quinta da Regaleira

Quinta da Regaleira is a quinta located near the historic centre of

ਮਿਲਦੇ-ਜੁਲਦੇ ਸਾਰੇ ਸਥਾਨ ਵੇਖੋ