ਲਾਲ ਕਿਲਾ

ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਲਾਲ ਕਿਲੇ ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲਾ ਇਸ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਲਾਲ ਪੱਥਰ ਨਾਲ ਬਣਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਂ ਕਿਲਾ ਮੁਬਾਰਕ ਸੀ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਯੂਨੇਸਕੋ ਸੰਸਾਰ ਅਮਾਨਤ ਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।

ਇਤਿਹਾਸ

ਲਾਲ ਕਿਲੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੁਆਰਾ 1638A.D. ਵਿੱਚ ਓਦੋਂ ਕਰਵਾਇਆ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਆਗਰਾ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦਾ ਖਾਕਾ ਉਸਤਾਦ ਅਹਿਮਦ ਲਾਹੋਰੀ ਨੇ ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਆਰੰਭ ਮੁਹਰਮ. ਦੇ ਪਵਿਤਰ ਮਹੀਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਇਆ। ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ 1648 ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਗਇਆ। ਲਾਲ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਆਉਤ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਸਿਖਰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੇ ਉਤਾਰਾਧਿਕਾਰੀ ਔਰੰਗਜੇਬ ਨੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਨਿਜੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੋਤੀ ਮਸਜਿਦ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਇਆ। ਔਰੰਗਜੇਬ ਪਿਛੋਂ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਪਤਨ ਦੋਰਾਨ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਉਤਾਰ ਚੜਾਅ ਹੋਏ। ਜਦੋਂ 1712 ਈ. ਵਿੱਚ ਜਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕਿਲੇ ਨੂੰ ਅਧੀਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਣਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਹੀ ਫਰੁਖਸ਼ੀਅਰ ਉਸਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰ ਕੇ ਆਪ ਗਦੀ ਤੇ ਬੈਠ ਗਇਆ। 1719ਈ. ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ (ਰੰਗੀਲਾ) ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਣਇਆ। ਉਸਨੇ ਰੰਗ ਮਹਲ ਦੀ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਛੱਤ ਉਤਾਰ ਕੇ ਤਾਬੇ ਦੀ ਲਗਵਾ ਦਿਤੀ। ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਨਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਮੁਗਲ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ ਕਿਲੇ ਨੂੰ ਲੁਟਿਆ ਅਤੇ ਓਹ ਮੋਰ ਸਿੰਘਾਸਨ ਵੀ ਲੈ ਗਇਆ।

ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣ ਤੇ 1752ਈ. ਵਿੱਚ ਮੁਗਲਾਂ ਨੇ ਮਰਾਠਿਆਂ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸੰਧੀ ਕਰ ਕੇ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਰੱਖਿਅਕ ਬਣਾਇਆ। 1758ਈ. ਵਿੱਚ ਮਰਾਠਿਆਂ ਦੀ ਲਾਹੋਰ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਤੇ ਚੜਾਈ ਨੇ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੁਰਾਨੀ ਨਾਲ ਝਗੜਾ ਵਿੱਚ ਲੈ ਆਂਦਾ। 1760ਈ. ਵਿੱਚ ਮਰਾਠਿਆਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਦੀਵਾਨ-ਏ-ਖ਼ਾਸ ਦੀ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਛੱਤ ਨੂੰ ਧਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ। 1761ਈ. ਵਿੱਚ ਮਰਾਠਿਆਂ ਦੀ ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਦੁਰਾਨੀ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਲੁਟਿਆ। 11 ਮਾਰਚ 1783 ਨੂੰ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸਰਦਾਰ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਲਾਲ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਦੀਵਾਨ- ਏ-ਆਮ ਉੱਤੇ ਕਬਜਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਕਿਲੇ ਦਾ ਆਖਰੀ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਜਫ਼ਰ ਸੀ ਜਿਸਨੇ 1857 ਦੀ ਅਜਾਦੀ ਲੜਾਈ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਿਲੇ ਉੱਤੇ ਬਰੀਟੀਸ਼ ਫੌਜ ਦਾ ਕਬਜਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਨੇ ਵੀ ਕਿਲੇ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦ ਲੁਟ ਕੀਤੀ। ਕਿਲੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਫਰਨੀਚਰ, ਨੋਕਰਾਂ ਦੇ ਕਵਾਟਰ, ਹਰਮ ਅਤੇ ਬਾਗ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿਤੇ ਗਏ। ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਓਦੋਂ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ 1911ਈ. ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਸ਼ ਸਮਰਾਟ ਅਤੇ ਰਾਣੀ ਦਿੱਲੀ ਦਰਬਾਰ ਲਈ ਆਏ। ਅਜਾਦੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕਿਲੇ ਨੂੰ ਛਾਉਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਗਇਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦਿਸੰਬਰ 2003 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸੈਰ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ।

ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵ

ਲਾਲ ਕਿਲਾ ਦਿੱਲੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੈਰ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਹੈ, ਜੋ ਲਖਾਂ ਸੈਲਾਨੀਆ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਲਾ ਉਹ ਥਾਂ ਵੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਜਾਦੀ ਦਿਨ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਮਾਰਕ ਵੀ ਹੈ।

ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਸੀ, ਜਦੋਂ 3000 ਲੋਕ ਇਸ ਇਮਾਰਤ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਰ 1857 ਦੇ ਅਜਾਦੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਕਿਲੇ ਉੱਤੇ ਬਰੀਟੀਸ਼ ਫੌਜ ਦਾ ਕਬਜਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਈ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਮਹਲ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਇਸਨੂੰ ਬਰੀਟੀਸ਼ ਫੌਜ ਦਾ ਮੁੱਖਆਲਾ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਲੜਾਈ ਦੇ ਇੱਕਦਮ ਬਾਅਦ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜਫਰ ਉੱਤੇ ਇੱਥੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਵੀ ਚਲਾ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਉੱਤੇ ਨਵੰਬਰ 1945 ਵਿੱਚ ਇੰਡਿਅਨ ਨੇਸ਼ਨਲ ਆਰਮੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਅਫਸਰਾਂ ਦਾ ਕੋਰਟ ਮਾਰਸ਼ਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਅਜਾਦੀ ਦੇ ਬਾਅਦ 1947 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਇਸ ਕਿਲੇ ਦਾ ਕਾਬੂ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦਿਸੰਬਰ 2003 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸੈਰ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਕਿਲੇ ਉੱਤੇ ਦਿਸੰਬਰ 2000 ਵਿੱਚ ਲਸ਼ਕਰ-ਏ-ਤੋਏਬਾ ਦੇ ਆਤੰਕਵਾਦੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲਾ ਵੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਾਗਰਿਕ ਮੌਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ।

ਕਿਲਾ ਸੈਰ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਵਿੱਚ

1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਬਰੀਟੀਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਹ ਪਰਿਸਰ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਫੌਜ ਦਾ ਦਫ਼ਤਰ ਬਣਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। 22 ਦਿਸੰਬਰ 2003 ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ 56 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਆਪਣੇ ਦਫ਼ਤਰ ਨੂੰ ਹਟਾਕੇ ਲਾਲ ਕਿਲਾ ਖਾਲੀ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸੈਰ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਰਕਸ਼ਾ ਮੰਤਰੀ ਜਾਰਜ ਫਰਨਾਂਡੀਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਇੱਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਵਿਖਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ।

Listed in the following categories:
ਇੱਕ ਟਿੱਪਣੀ ਪੋਸਟ
ਸੁਝਾਅ ਅਤੇ ਸੰਕੇਤ
ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ:
Kapil Kawatra
23 November 2015
The main architects of this monument were Ustad Ahmad and Ustad Hamid. During the times of Mughal, it was called Qila-i-Mubarak (the blessed fort).
Kushal Sanghvi
20 October 2021
It’s definitely one of those places that you must visit if you’re Delhi the first time. Takes good 3 hrs to see the entire fort,there are sections inside that have a confluence of architecture styles
Chetu19
21 July 2015
Walking distance from Chandni Chowk Metro stn. Cloak room available. 10 bucks for Indians. You can spend nearly 2-3 hours in this fort. Its pretty huge. Light show happens during evening hours.
HISTORY TV18
23 January 2013
The Red Fort is a 17th century fort complex constructed by the Mughal emperor, Shah Jahan in the walled city of Old Delhi. The construction of the Red Fort began in 1638 and was completed by 1648.
Vimal Prakash
24 May 2013
Get ready for a vryy long walk for atleast 3-4kms. The parking is away from entrance and the emperor had built this in serious huge size. Expect some leg pain, do take sme good photos.
Gato Monge
18 July 2013
RED FORT COMPLEX DELHI - World Heritage UNESCO The Red Fort Complex was built as the palace fort of Shahjahanabad – the new capital of the fifth Mughal Emperor of India, Shah Jahan.
WelcomHeritage Haveli Dharampura

ਸ਼ੁਰੂ $139

Aiwan-e-Shahi

ਸ਼ੁਰੂ $30

Hotel Al Gulzar

ਸ਼ੁਰੂ $28

Hotel Tara Palace Chandni Chowk

ਸ਼ੁਰੂ $28

Hotel Arina Inn

ਸ਼ੁਰੂ $26

Hotel Wall City

ਸ਼ੁਰੂ $36

ਨੇੜਲੀਆਂ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਥਾਵਾਂ

ਸਾਰੇ ਦੇਖੋ ਸਾਰੇ ਦੇਖੋ
ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
ਮੋਤੀ ਮਸਜ਼ਿਦ (ਲਾਲ ਕਿਲਾ)

ਮੋਤੀ ਮਸਜ਼ਿਦ (ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ: موتی مسجد, मोती मस्जिद) ਸਫ਼ੈਦ ਸੰ

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Nigambodh Ghat

Nigambodh Ghat is located on the banks of the Yamuna river coast in

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ, ਦਿੱਲੀ

ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ (ਫ਼ਾਰਸੀ: مسجد جھان نما) ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਸੰਨ 1656 ਵਿਚ ਮੁਗ਼ਲ ਸਮਰ

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Fatehpuri Masjid

Fatehpuri Masjid is located at the western end of the oldest street of

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Raj Ghat and associated memorials

Raj Ghat (Hindi: राज घाट) is a memorial to Mahatma Gandhi. It is a bla

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
ਅਗਰਸੈਨ ਦੀ ਬਾਉਲੀ

ਅਗਰਸੈਨ ਦੀ ਬਾਉਲੀ ( हिन्दी: अग्रसेन की बावली, English: Agrasen ki

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Hanuman Temple, Connaught Place

Hanuman Temple in Connaught Place, New Delhi, is an ancient (pracheen

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Triyuginarayan Temple

Triyuginarayan Temple (Sanskrit:

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਾਤਰੀ ਆਕਰਸ਼ਣ

ਸਾਰੇ ਦੇਖੋ ਸਾਰੇ ਦੇਖੋ
ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
ਆਗਰੇ ਦਾ ਕ਼ਿਲਾ

ਆਗਰੇ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ (ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ: قلعہ آگرہ ; ਕਿਲ੍ਹਾ ਆਗਰਾ) ਇੱਕ ਯੂਨੈਸ

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
ਸ਼ਾਹੀ ਕਿਲਾ

ਸ਼ਾਹੀ ਕਿਲਾ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਕਿਲਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਅਕਬਰ ਤੋਂ

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Lekh Castle

Lekh Castle (Azerbaijani: Löh qalası), sometimes named Lev Castle is l

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
Belém Tower

Belém Tower (in Portuguese Torre de Belém, pron. Шаблон:IPA2) is a fo

ਇਛਾ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪਾਓ
ਮੈਂ ਇਥੇ ਆਇਆ ਹਾਂ
ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ
San Juan National Historic Site

San Juan National Historic Site in San Juan, Puerto Rico, includes

ਮਿਲਦੇ-ਜੁਲਦੇ ਸਾਰੇ ਸਥਾਨ ਵੇਖੋ